Edelhert (Cervus elaphus)

De natuurlijk leefomgeving van het edelhert is het bos. Waar dan ook nog grote woudgebieden zijn, treft men de herten in het wild aan zoals ze al eeuwen leefden. Door exploitatie zijn veel bosgebieden, en met name in bergachtig landschap, te dicht geworden. Maar de taaie edelherten hebben zich aangepast, en leven op veel plaatsen in de zomer boven de boomgrens, om in de winter weerde beschutting van de bossen op te zoeken.

• Orde: Evenhoevige
• Familie: Herten
• Geslacht & Soort: Cervus elaphus
• Categorie: Zoogdieren

Waar leeft een edelhert

Edelherten leven in grote delen van Europa. Noordelijk tot in Schotland en Zuid-Scandinavië, in Noord-Afrika, delen van Azië en Noord-Amerika. Ze werden ook ingevoerd in Argentinië, Australië en Nieuw-Zeeland.

Edelherten zien

De meeste kans om edelherten te zien, is in de zomer in het bos, tegen vier uur in de ochtend. Men moet geen geluid maken en nauwelijks bewegen, want edelherten zijn zoals alle planteneters erg achterdochtig en waakzaam. De geringste beweging, geluiden en geuren worden direct opgemerkt. Ook in de bergen leven edelherten, maar daar zijn ze nog moeilijker te vinden, omdat ze mensen meestal al van een afstand zien aankomen.

Wat eet een edelhert

Edelherten leven voornamelijk van gras. Ze rukkende sprieten met hun scherpe onder snijtanden en de harde bovenkaak (zonder tanden) af. De dieren hebben zowel in onder- als bovenkaak stevige kiezen waarmee ze in de winter als het nodig is ook twijgen kunnen vermalen.

• Gedrag: sociaal, buiten de paringstijd vormen de mannelijke herten aparte roedels
• Voedsel: gras, heide, twijgen, blaadjes en vruchten, boomschors
• Levensverwachting: mannetje ongeveer 10 jaar, vrouwtje 12 jaar

Voorplanting

De voortplantingstijd valt in de herfst (bronst genoemd) wanneer mannelijke herten om de geslachtsrijpe vrouwtjes vechten. Gedurende drie weken laten de grotere herten uitdagende bronstroepen horen en zijn er af en toe gevechten tussen mannelijke herten. Het succesvolste mannetje vormt een groep van ongeveer 5-20 hinden om zich heen en paart elk vrouwtje dat geslachtsrijp en paringsbereid is. De oudere herten houden hun jongere concurrenten agressief uit de buurt van de vrouwtjes.

Bronstijd edelhert

Tegen het einde van de bronsttijd, als de oudere herten weinig kracht meer hebben, paren dan toch vaak de jongere herten nog met de hinden die laat bronstig werden. De mannetjes verlaten de vrouwtjes zodra de bronst voorbij is, en vromen de rest van het jaar kuddes die uit vrijgezellen bestaan. De grotere dieren hebben het dan net als de bronst het voor het zeggen: ze verjagen hun rivalen bijvoorbeeld van de betere eetplaatsen. De hinden blijven samen in kuddes waarin weinig agressie optreedt, tenzij een vrouwtje voor haar kalf een betere voedselplaats wil krijgen. De kalveren komen na een draagtijd van acht maanden ter wereld in mei of juni. Twintig minuten na de geboorte kunnen ze al staan, al is het nog onzeker, en na een minuut of tien beginnen ze al bij de moeder te drinken.

• Geslachtsrijp: vrouwtje met 2-4 jaar; mannetje met 5-6 jaar
• Paartijd: in de herfst
• Draagtijd: gemiddeld 235 dagen
• Aantal jongen: 1

Het edelhert en de mens

De jacht op edelherten, en met name de sluipjacht en het afschieten, zijn een geliefd maar omstreden sport. De controle van de wildstand door overwogen afschot is echter elk jaar nodig om de kuddes niet te groot te maken en de zieke dieren te ruimen. Andere hertensoorten kunnen in afrasteringen gehouden worden. Maar het edelhert is tijdens de bronst gevaarlijk, dus deze soort leent zich niet voor deze manier van houden.

Bescherming

Het edelhert is plaatselijk sterk verspreid, met gedeeltelijk toenemende stand. Het afschieten wordt streng gecontroleerd.

Afmetingen:

• Hoogte: 100-150 cm (vrouwtje kleiner dan het mannetje)
• Gewicht: 100-320 kg Lengte: 160-250 cm
• Lengte gewei: volledig ontwikkeld 90-120 cm

Verwante soorten edelhert

Er zijn 23 ondersoorten, waarvan er 6 met uitsterven bedreigd worden.