Orang-oetan (Pongo pygmaeus)

De orang-oetan is een schuwe, solitair levende mensaap, die in grootte slechts de gorilla voor moet laten gaan. Hij leeft uitsluitend op Borneo en Sumatra, waar zijn aantal bedenkelijk is geslonken. Orang-oetans leven solitair hoog boven de grond in het gebladerte van de bossen. Alleen de volwassen mannetjes komen zo nu en dan op de grond. De orang-oetan is alleen overdag actief. ’s Nachts slapen het vrouwtje en haar jong in een eenvoudig nest, dat zij iedere avond in een vorkvormige vertakking van een boom bouwt, door takken met bladeren tot een soort platvorm om te buigen. Doordat een mannetje zwaarder is, is het voor hem meestal veiliger om op de grond te slapen.

• Orde: Primaten
• Familie: Mensapen
• Geslacht & Soort: Pongo pygmaeus
• Categorie: Zoogdieren

Leefwijze Orang-oetan

Orang-oetangs zijn fascinerende wezens die je enkel in het wild aantreft op de eilanden Borneo en Sumatra. Deze grote apen hebben een bijzondere manier van slapen; ze liggen op hun zij en gebruiken hun lange armen om hun hoofd te ondersteunen. Met het eerste licht van de ochtend laten ze hun bladerrijke nesten achter en beginnen ze aan hun dagelijkse zoektocht naar voedsel. Na een actieve ochtend, rusten ze uit met een middagdutje voordat ze weer verder gaan met forageren. Terwijl de schemering invalt, bouwen de orang-oetans zorgvuldig een nieuw nest hoog in de bomen, veilig voor nachtelijke gevaren.

In tegenstelling tot de neusaap, die een meer sociaal groepsleven leidt, zijn orang-oetans vrij solitair, vooral de volwassen mannetjes, die een eenzaam bestaan leiden. Ze zijn territoriaal en markeren een stuk bos dat ze als hun eigendom beschouwen. Andere mannetjes die dit territorium betreden, worden vaak krachtig verjaagd. Deze solitaire natuur draagt bij aan de mystiek van orang-oetans, waardoor elke ontmoeting met deze indrukwekkende primaten een zeldzame en onvergetelijke ervaring is.

• Geluid: piepen, jammeren, lang, brommend roepen en dof brullen
• Gedrag: overdag actief, meestal solitair
• Voedsel: vruchten, bladeren, boomschors, insecten en eieren
• Levensverwachting: gemiddeld 35 jaar

Wat eet een Orang-oetan?

De orang-oetan heeft boomschors, noten, bladeren, vruchten, insecten, eieren en aarde op zijn menu staan. Als er een rijke voedselbron ontdekt wordt, blijven orang-oetans net zo lang op die plek totdat het voedsel daar op is. Soms komen daar ook meerdere apen samen, zonder dat er overigens veel sociaal contact ontstaat. Orang-oetans schijnen net als alle andere apensoorten heel intelligent zijn. Ze bezitten de gave om zich de geografische structuur van hun omgeving zo goed in te prenten, dat ze zelfs over grote afstanden de weg door het oerwoud kunnen terug vinden. Ze weten ook precies op welke plek de vruchten rijp zijn. Als een orang-oetan dorst heeft, dan zoekt hij in een boom naar een laatste restje regenwater in het gebladerte. Hij dompelt zijn hand en er in onder, en likt het vocht van zijn behaarde handen af.

Afmetingen

• Lichaamshoogte: mannetje 150 cm, vrouwtje 115 cm
• Gewicht: mannetje 60-100 kg, vrouwtje 40-50 kg

Voorplanting

Orang-oetans vormen geen paartjes. Een dominerend mannetje kan een groot gebied bezitten, waarbinnen hij met meer vrouwtjes gemeenschap heeft. De paring kan over het gehele jaar plaatsvinden: geboorten zijn niet afhankelijk van het jaargetijde omdat er altijd voedsel voor handen is. Eens in de drie tot zes jaar krijgt een vrouwtje een jong, dat slechts langzaam groeit. Op ongeveer driejarige leeftijd is het jong min of meer zelfstandig, maar blijft meestal nog bij de moeder totdat het volgende jong geboren is. Het vrouwtje is pas weer paringsbereid als haar jong minstens drie jaar oud is. Zodoende krijgt zij in de loop van haar leven meestal maartwee of drie jongen.

• Geslachtsrijp: met 8-10 jaar
• Paartijd: niet in een bepaald jaargetijde
• Draagtijd: 260-270 dagen
• Aantal jongen: meestal 1, zelden tweelingen

De orang-oetan en de mens

Orang-oetans zijn niet bang voor de mensen omdat ze geen collectieve slechte ervaringen met hen hebben. Toch is de mens zijn enige vijand: door de bevolkingsaanwas, ontginning van land voor akkers en houtwinning, wordt zijn leefomgeving steeds kleiner. Vrouwtjes worden gedood, hun jongen gevangen en aan dierentuinen verkocht hoewel de orang-oetans dan toch nog vaak dood gaan. Hierdoor is het aantal orang-oetans na de Tweede Wereldoorlog enorm gedaald. De dieren planten zich te langzaam voort om hun bestand in de wildernis snel te herstellen. Daarom is de hele soort tegenwoordig ernstig bedreigd.

Bescherming

Ondanks het door de regeringen van Hongkong en Singapore uitgevaardigd in-en uitvoerverbod is de oerang-oetan ernstig bedreigd. Berschermingsprogramma’s, waarbij de orang-oetan in gevangenschap wordt gefokt en vervolgens in hun vaderland wordt uitgezet, hebben wel enig resultaat, maar bovenal heeft de orang-oetan een veilige, natuurlijke leefomgeving nodig.

Verwante soorten

Er is maar een orang-oetan soort met twee ondersoorten op Borneo en Sumatra.